Ceyda BAĞCI / Uzm. Psikolog / Psikoloji Durağı

AKILLI SEÇİMLER YAPMA BECERİSİ

Düşünme, gözlem, deneyim, sezgi, akıl yürütme ve diğer kanallarla elde edilen bilgiyi kavramsallaştırma, uygulama, analiz ve değerlendirmenin disipline edilmiş şeklidir. Akıllı seçimler yapabilmek, doğru düşünme süreçlerinin uygulanmasını gerekli kılar.
Çocuklar gelişip olgunlaştıkça güçlü bir araç olan özgür iradelerinin ve bunun paralelinde gelen büyük sorumluluklarının farkına varırlar. Çocukların “gelişmekte olan varlıklar” olduğunu anlamak çok önemlidir. Yaşam hakkında öğrenecek çok şeyleri vardır ve bunların birçoğu kendi kendilerine öğrenilecek şeyler değildir. Çocuklara büyüyüp geliştikleri süre boyunca doğru yönü göstermek yetişkinlere kalmış bir görevdir. Ayrıca doğru seçim yapıp yapmadıklarını anlayabilmeleri için kendi davranışlarını nasıl değerlendirmeleri gerektiğini çocuklara öğretmek de yetişkinlerin sorumluluğundadır.
Karar vermeyi öğretirken problem çözme becerilerini aktive etmek önemlidir. Çocuklar bir zorlukla karşılaştıklarında ya da önemli bir karar gerektiğinde, onlara aşağıdaki problem çözme stratejilerini sunabilirsiniz. Her ne kadar çocuğun sorununa hemen bir çözüm getirmek daha kolay ve işlemi hızlandırıcı bir uygulama gibi gözükse de, çocuğu probleme çözüm bulma sürecine katmak ona önemli yaşam becerilerini öğretecektir. İşte stratejiler:
•     Çocuğunuzla birlikte kimsenin sizi rahatsız etmeyeceği sessiz bir yere oturun. Yanınıza kağıt, kalem alın.
•     İşe sorunu mümkün olduğunca açık, tarafsız ve hislerinize kapılmadan tanımlayarak başlayın.
•     Beyin fırtınası yapın ve mümkün olduğunca çok çözüm ortaya koyun. Bunların hepsini –ister mantıklı olsun, ister mantıksız- kağıda listeleyin.
•     Seçenekleri her birinin beraberinde getireceği sonuçları da göz önüne alarak gözden geçirin.
•     En uygun çözüm konusunda birlikte karara varın ve bir plan oluşturun.
•     Planın uygulanabilir olduğundan emin olun ve beklediğiniz gibi kullanıp kullanamayacağınızı kontrol edin.
Çocuklar zor duruma düşüp ikilemde kaldıklarında, olayları tartışmak ve onlara doğru seçimleri yaptıkları zaman her şeyin nasıl yoluna gireceği örneklerle açıklanmalıdır. Son kararı vermeden önce önlerindeki seçeneklerin hepsini detaylı biçimde incelemeleri için onları desteklemek gerekir.
Çocukları soru sormaya teşvik edin. Böylece çocuklar gelecekte karar vermek için ihtiyaç duyacakları bilgileri kazanmalarına yardımcı olursunuz.
Sesli düşündüğünüzde anne babasının karar verme sürecinin nasıl işlediğine tanıklık edebilir. Bu onlar için bir fırsattır.
Çocukları yanlış seçimlerden korumak için, onların verdiği kararların doğal sonuçlarını yaşamasına göz yumun. Bunu yaparken ciddi derecede zarar görmelerini engellemeli, yaptıkları hataların sonuçlarından gereken dersi çıkartmalarını engelleyecek derecede korumacı olmamaya özen göstermelisiniz.
Çocuklar yanlış bir seçim yaptığında deneyimi hemen öğretici bir anıya dönüştürün. Çünkü gerçek yaşam deneyimleri, çocuğun gelecekteki davranışları üzerinde derin etkiler bırakacak derslerin öğrenilme fırsatıdır.