Kent kültürü, orada yaşayan toplumun ortak hafızasıdır. Yaşanmış önemli olaylar, tarihi yapılar, kafeler, sinemalar, kütüphaneler, meydanlar ve pek tabii yer isimleri bu ortak hafızayı oluşturan önemli yapı taşlarıdır. Cumhuriyetin ilanını takip eden yıllarda gelen göçlerle birlikte hızla büyüyen İstanbul’u daha iyi yönetebilmek için ilçe sınırları belirlenmeye ve yeni yerleşim yerleri oluşturulmaya başlandı. Oluşan bu yeni yerleşim yerleriyle ilgili olarak da bir isimlendirme gereği ortaya çıktı. 1950’li yıllardan itibaren sürekli büyüyen İstanbul’da Gaziosmanpaşa, Zeytinburnu, Güngören ve ilçemiz Bayrampaşa gibi yeni ilçeler meydana geldi. Peki biz ilçemize adını veren Bayram Paşa’yı ne kadar iyi tanıyoruz, ilçemize neden onun adının verildiğini biliyor muyuz ve belki de en önemlisi, Bayrampaşa sakinleri olarak ona sahip çıkıyor muyuz? Sadrazam Bayram Paşa’nın tarihini Paşavizyon okurları için araştırdık.

Doğum tarihiyle ilgili çeşitli görüşler olsa da, Naima tarihinde 1571 İstanbul doğumlu olarak geçer. Aile geçmişiyle ilgili pek bir bilgi yoktur, bugünkü Davutpaşa mevkisinde yaşayan orta halli bir ailenin erkek çocuğu olarak dünyaya geldiğini biliyoruz. İsminin resmi kayıtlara ilk geçtiği tarih enderun mektebine kaydıyladır. Enderun’da eğitim görmüştür. Enderunda yetişip devlete hizmet etmiş büyük devlet adamlarından biridir. Enderun mektebini 1621 yılında bitirmesinin ardından ilk olarak Yeniçeri Ağası olarak görevlendirilse de, hemen bir gün sonra azledilmiş ve Turnacıbaşılığa getirilmiştir. Bir süre Kul Kethudalığı yaptıktan sonra mühimme defterlerine göre Eylül 1623’te yeniçeri ağalığına terfi ettirilmiştir. Aynı yıl padişah I. Mustafa tarafından Kubbealtı Vezirliğine getirilmiştir. Devlete her kademede hizmet etmiş, başarılı bir devlet adamıdır.

Büyük tarihçimiz Reşat Ekrem Koçu, Bayram Paşa’nın dönemin en yakışıklı gençlerinden birisi olduğunu söyler. O kadar yakışıklıdır ki, henüz yeniçeri ağasıyken padişah I. Ahmet’in kızı Hanzade Sultan’ı kendisine aşık etmiştir. Hanzade Sultan’ın babasını zorlamasıyla saraya damat olarak girmiştir. Yakışıklılığı halk arasında efsane olmuştur, kroniklerde halkın bir dönem “Bayram Paşa gibi yakışıklı olmak” deyimini kullandığından bahsedilir.

 

Bayram Paşa, Haziran 1628’de Mısır Valiliğine atandı. Naima tarihinde Mısır halkı tarafından çok sevildiğinden bahsediliyor. 2 yıl süren Mısır Valiliği’nin ardından İstanbul’a döndü.

1637’de dönemin padişahı IV. Murad tarafından sadrazamlığa getirildi. Bu, onun şimdiye kadarki başarılarının ve devlet tecrübesinin sonucuydu. IV. Murad’ın çok sevdiği, güvenilir bir sadrazamdı. Tarihçi İsmail Hakkı Uzunçarşılı’nın değerlendirmesine göre “Tedbirli ve iyi idareli bir devlet adamı” idi. Sadrazamlığı döneminde İstanbul’a büyük katkıları olmuştur. Bizanstan kalan surları restore ettirmiş ve günümüze miras kalmasını sağlamıştır. Fatih ilçesinde camiisi, türbesi, tekkesi, sebili, mektebi ve medresesi bulunan bir külliyesi vardır. Sadrazam Bayram Paşa ayrıca ünlü şair Nef’i’yi idam ettirmesi ile de bilinir. Hicivleriyle ünlü Nef’i, bir şiirinde Bayram Paşa’yı hicveder. Bu şiir çok fazla ünlenir ve halk arasında hızla yayılır. Bunun üzerine toplumdaki itibarı zayıflayan Bayram Paşa, padişahtan Nef’i’nin katli için izin ister. Padişahın izniyle de Nef’i’yi idam eder. 

Bayram Paşa, Eylül 1638’de padişahın Bağdat Seferi sırasında Urfa yakınlarında geçirdiği beyin kanaması sonucu ölmüştür. IV. Murad çadırına kadar gelmiş ve hakkında “Hayıf sad hayıf ki böyle kadirşinas bir vezirden ayrıldım, böyle bir vezir az bulunur” diyerek gözyaşı dökmüştür. 

Cumhuriyet’in ilanının ardından mübadele sonucu birçok Balkan göçmeni İstanbul’un çeşitli ilçelerine yerleşti, bu göç dalgasından en yoğun etkilenen yerlerden birisi de Sağmalcılar’dı. Buraya yerleşen göçmenler geçimlerini tarım ve hayvancılıkla sağlıyordu. Nüfusu giderek artan bölgede şehircilik faaliyetleri hızlandı, yeni binalar yapılmaya başlandı. Mimar Sinan tarafından İstanbul’un su ihtiyacını karşılamak amacıyla döşenen ve halen aktif durumda bulunan su kanallarına, inşa edilen binaların atık su ve tuvalet tesisatlarının yanlış bağlanması ve bu su kanallarına bağlı çeşme sularının bölge halkı tarafından kullanılması sonucunda semtte kolera salgını çıktı. Salgın çok kişinin hayatına mal oldu. Sağmalcılar adını zihinlere kolera sözcüğüyle birlikte yerleşmeye başlayınca sadrazam Bayram Paşa’nın burada bir çiftlik sahibi olmasından esinlenilerek Sağmalcılar adı 1978’de Bayrampaşa olarak değiştirildi. 17. yy.’ın büyük devlet adamı Bayram Paşa’nın adı, bu şekilde ölümsüzleşmiş oldu.

İlçemize adını vermiş olan bu büyük devlet adamını daha yakından tanıdık. Peki biz Bayrampaşalılar olarak ilçemize adını veren bu büyük devlet adamına yeteri kadar sahip çıkıyor muyuz? İlçemizdeki okullarda ya da toplantı salonlarında onu anlatan eserlerle bu mirası geleceğe taşıyor muyuz? Ya da ilçemizin herhangi bir yerinde Bayram Paşa’nın bir heykeli var mı? Belki de Gaziosmanpaşa Meydanına dikilen Gazi Osman Paşa heykelini örnek almalı ve ilçemizin meydanına hepimizin gurur duyacağı bir Bayram Paşa heykeli dikmeliyiz. Bu şekilde yarınları emanet edeceğimiz gençlere de güzel bir miras bırakmış oluruz.