Muhammed SANCAKTAR / Laleli Sanayici ve İş İnsanları Derneği (LASİAD) Başkan Vekili / Geniş Açı

NEVRUZ BAYRAMI

Kıymetli Dostlar,
Her yıl 21 Mart’ta kutlanan Nevruz Bayramı Orta Asya'dan Balkanlara kadar çok geniş bir bölgede yerel renk ve inançlarla kutlanan bir bayramdır. Her milletin kendi kültür değerleriyle özdeşleştirip sembolleştirdiği, özü itibariyle de baharın gelişinin büyük bir coşkuyla kutlandığı  gündür Nevruz.
Oldukça geniş bir coğrafyada  tabiatın uyanışının kutlandığı Nevruz Bayramı'nın Türklerin yaşadığı coğrafyalarda, Anadolu'da ve Türk kültürünün yayıldığı her bölgede oldukça köklü bir geçmişi vardır.
Peki nedir  Nevruz?
Nevruz Farsça’da, Nev (yeni) ve ruz (gün) kelimelerinin birleşmesinden meydana gelen bir kelimedir. Yani kelime manası itibariyle ''yeni gün''  demektir. Nevruz, kuzey yarımkürede yaşayan başta biz Türkler olmak üzere bir çok halk ve topluluk tarafından yılbaşı olarak ta kutlanır.
Gece ile gündüzün eşitlendiği 21 Mart'ta güneş kuzey yarımküreye yönelir. 21 Mart ile birlikte havalar ısınmaya, karlar erimeye, ağaçlar çiçek açmaya, toprak yeşermeye, göçmen kuşlar  dönmeye başlar.Bu nedenle 21 Mart bütün canlılar ve tabiat için uyanış, diriliş ve yaradılış günü olarak kabul edilir. Nevruz/Yenigün-yeni bir başlangıç-adıyla bayram olarak  kutlanır.
Orta Asya'da yaşayan Türkler, Anadolu'da yaşayan Türkler ve İranlıların yılbaşı olarak kabul ettikleri güne Nevruz adı verilmesinin nedeni, yeni gün anlamına gelmiş olmasındandır. Gece ve gündüzün eşit olduğu Miladi takvime göre  21 martı  22 marta bağlayan geceye denk gelir. Bu tarih  Rumi  takvime göre ise 9 Mart gününe rastlamaktadır.Bu nedenle Nevruz gününe Mart Dokuzu da denmektedir. Bunun dışında Nevruz'a Nevruz-i Sultani, Sultan Nevruz, Sultan Navrız, Navrız gibi isimler de verilmiştir.
Nevruz, oniki hayvanlı Türk Takviminde de  olan, Türklerce  çok eskiden beri bilinen  ve törenlerle kutlanan bir gündür. Türkler'de Nevruz hakkında bilinen en kapsamlı bilgi,bu günün Ergenekon'dan çıkış, yani bir kurtuluş günü olarak kabul edilmesidir.Bu nedenledir ki, bugün Türklerde Nevruz, yeni yılın başlangıcı olarak kabul edilmiş ve günümüze kadar bayram olarak kutlanmıştır. Orta Asya'daki Türk topluluklarından olan Kazaklar, Kırgızlar, Azeriler, Özbekler, Türkmenler,  Balkan Türkleri, Tatarlar, Anadolu Türkleri ve daha bir çok halk Nevruz geleneğini yaşatarak günümüze kadar getirmiştir.
Nevruz sadece Türk toplulukları için değil,başka milletler ve halklar için de önemli bir gündür.İranlılarının büyük bir kısmının inanışa göre Allah'ın kainatı ve insanı yarattığı gündür.
Nevruz, geleneksel İran düşüncesine göre efsanevi İran kralı Cemşid’le veya Zerdüşt’le ilişkilendirilir. Başta Şahname yazarı Firdevsi olmak üzere birçok kişinin naklettiği rivayetlere göre Nevruz, Cemşîd’in ifritlerce çekilen ilahi saltanat arabasıyla göklere yükselmesi anısına kutlanmaktadır. Bu ifritleri Cemşid’in yakaladığına ve insanların hizmetine verdiğine inanılır. Bir başka inanışa göre ise Zerdüşt, eskiden beri ateşin kutsiyeti anısına kutlanan bahar bayramını Nevruz olarak düzenlemiştir.
İslam öncesi İran geleneğinde Nevruz hem milli hem dini karakterde bir bayramdı. İranlılar, Nevruz’u mitolojik kralları Keyumers ve Cemşid’in tahta oturuş günü, yeni kahraman Feridun’un, Cemşid’in iki kızını esir alan dev Azdahak’ı (Dahhak) öldürdüğü gün olarak ta kutlamışlardır. Eski İran’da Nevruz aynı zamanda genelde tabiatın, özelde ise ateşin yaratılışıyla ilgili dini bir bayramdı. Dolayısıyla Mecusilik’te Nevruz günü ateşin efendisi Aşa Vahişta’ya atfedilmiştir. Nevruz’da, sonbaharla birlikte yeryüzünden ayrılan bitkilerin ve suların koruyucusu ilahi varlık Rapitvin’in ilkbaharda yeniden yeryüzüne dönüşü olarak ta kutlanmaktadır. Bundan başka İran geleneğinde Nevruz günü “fereveşiler” denilen ''ölü kişilerin ruhları'' inancıyla da ilgili görülür. Buna göre 20 Mart’ta dünyaya dağılan fereveşiler bugünün sonunda yeryüzünden çekilmektedir. Bu inanışa göre; Nevruz eskiye ya da eski yıla ait kötülüklerin, uğursuzlukların ve kıtlığın sona erdiği, yeni bir sevinç, umut ve bereketin başladığı gün olarak görülmektedir. Bu da bu bayramın İranlılarca dini motiflerle bezenmiş tarımsal karakterli yeni yıl kutlaması olduğuna işaret etmektedir.
Nevruz’un Türk topluluklarındaki karşılığı ise  şu şekildedir;
Uygur Türkleri:Yeni Gün
Gagavuzlar:İlk yaz
Altay Türkleri:Cılgayak Bayramı
Hakas Türkleri:Cılsırtı,Ulu Kün
Azerbaycan:Ergenekon, Bozkurt Bayramı
Başkurt Türkleri:Ekin Bayramı
Doğu Türkistan:Yeni Gün, Baş Bahar
Türkmenler:Teze Yıl
Karaçay-Malkar Türkleri:Gollu, Gutan, Saban Toy, Tegri, Toy
Kazan Türkleri ve Karakalpaklar: Ergenekon Bayramı
2010’da Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 3000 yıldan beri kutlanmakta olan bu şenliği, Dünya Nevruz Bayramı ilan etti. Birleşmiş Milletler Manevi Kültür Mirası Koruma Kurulu bu günü  aynı zamanda Dünya Manevi Kültür Mirası Listesi’ne dahil etti. Ülkemizde ise 1995 yılından itibaren resmi bayram olarak kabul edilmiştir.
Ben de yaklaşmakta olan Nevruz bayramını Türk illerinde bilinen ve söylenen Nevruz Türküsünün şu dörtlüğüyle kutlamak istiyorum:
Keldı baar, turunız,
Bu navreze bakınız.
Koterilsin başınız,
Azan navrezım mubarek
Kalın sağlıcakla...