ÇOCUKLARDA OLUMLU DAVRANIŞ GELİŞTİRME

Olumlu davranış bireyin iş, toplum ve aile ortamlarında başarısını ve sosyal doyumunu artıran becerilerin tamamını kapsamaktadır. Olumlu davranış geliştirmede amaç çocukların, gençlerin istendik davranışlarının arttırılarak, problem davranışlarının azaltılmasını sağlamaktır.
Anne babaların zaman zaman çocuklarında başa çıkmada ve süreci yönetmede zorlandıkları davranış örüntüleri bulunmaktadır. Çocuğun sahip olduğu karakter özelliklerinin yanı sıra anne baba tutumu onun davranış ve gelişimini etkilemektedir. Peki, çocuğunuzda olumlu davranışlar geliştirmek için neler yapabilirsiniz?
Aktif dinleme, dinleyen kişinin konuşmacıyla etkileşime girerek, onu yargılamadan, eleştirmeden ve nasihat vermeden dinleme faaliyetini gerçekleştirebilmesidir. Aktif dinleyen bir ebeveyn olduğunuzda, çocuğunuza iletişime açık olduğunuzu hissettirmiş, duygu ve düşüncelerini ifade etmesine ortam hazırlamış olursunuz. Aktif dinleme yöntemini kullanırken;
· Kendi duygu ve düşüncelerinizi bir kenara bırakarak çocuğunuzu dinlemeye odaklanın.
· Dinleme ortamını oluştururken telefon, televizyon gibi dikkat dağıtan ögelere mümkün olduğunca engel olun.
· Çocuğunuzu dinlerken göz teması kurun.
· Çocuğunuzun duygu ve düşüncelerini önemsediğinizi fark ettirmek, dinlenildiğini hissettirmek ve konuşmasını teşvik etmek için “evet”, “anlıyorum” gibi tarafsız tepkiler verin. Çocuğunuzun söyledikleri kendi görüş ve fikirlerinizle uyuşmasa bile anlattıklarını kabul edip eleştirmeden ve yargılamadan saygı duyarak dinlemeye özen göstererek, çocuğun kendi duygularını daha iyi anlamasına ve olumsuz duygulardan daha az korkmasına katkı sağlanabilir.
Duygularını İsimlendirin; Çocuklar duygu ve düşüncelerini ifade ederken ebeveyn desteğine ihtiyaç duyabilmektedir. Çocuğun yaşadığı duruma karşı duyarlı olarak hissettiği duyguları isimlendirmek çocuğun anlaşıldığını hissederek rahatlamasına destek olacaktır. Örneğin; okulda arkadaşıyla yaşadığı tartışma sebebiyle eve mutsuz gelen çocuğu, anlattığı anısından dolayı yargılamak ya da öğüt vermek yerine hissettiği duyguyu ortaya çıkarmasına yardımcı olarak rahatlamasına ve yaşadığı durumla ilgili öz değerlendirme yapabilmesine ortam oluşturabilirsiniz.
Kural Koymayı Unutmayın; Anne babalar belirli davranışa yönelik hedefleri gerçekleştirebilmek için kural koymaya ve çocuklarının sınırlarını belirleyeme ihtiyaç duyarlar. Kural koyarken çocuğa ne yapmaması gerektiği değil yapması gereken davranış sade ve anlaşılır bir dille ifade edilmelidir. Kuralları belirlerken görseller kullanmak ve çocuğun odasında göreceği bir yere asmak hedeflenen davranışın sürekliliğinin olmasına katkı sağlayacaktır. Olumsuz davranış karşısında farklı alternatifte seçenekler sunmak olumlu davranışı kazandırmada etkilidir. Örneğin; uyumak için her akşam direnç gösteren çocuğa “uyumak istiyor musun?” yerine “şimdi mi yoksa 15 dakika sonra mı uyumak istersin? demek uyku sürecine çocuğu hazırlayacağı gibi, kendiyle ilgili bir kararda kontrol etme duygusunu da yaşamasına sebep olacaktır.
Olumlu Davranışı Takdir Etmeyi Unutmayın; Çocuğun olumlu davranışlarını fark ederek takdir etmek çocukta pozitif duygular uyandırarak davranışın gelişmesi için motivasyon oluşturacaktır. Çocuğun kabul edilir davranışlarını beğendiğimizi gösterirken, bu beğeninin çocuğun kişiliğine değil çabası ve davranışına yönelik olmasına özen göstermeliyiz.
Çocukla ilişkinizde tutarlı olmak çok önemlidir. Annenin hoş görmediği bir davranışa baba duyarsız kalırsa yine tutarsız davranılmış olur. Tutarlı davranmak ise aynı davranışa anne ve babanın hep aynı tepkiyi vermesidir. Çocuklar anne baba arasındaki tutarsızlığı çok çabuk anlarlar ve annenin izin vereceğini düşündükleri şeyleri anneye, babanın izin vereceğini düşündükleri şeyleri de babalarına söylerler. Bu nedenle anne baba hem çocuğa olan davranışlarında hem de kendi aralarında tutarlı olmalıdırlar.
Çocuklar çok iyi gözlemcilerdir. En iyi gözlemledikleri ve taklit ettikleri kişilerse anne babalarıdır. Evet, onların da sizin davranışlarınıza benzer davranışlarda bulunduklarını görebilirsiniz. Çocuklar olumlu davranışları örnek aldıkları gibi olumsuz davranışları da örnek alırlar. Çocuğunuzda hoşlanmadığınız bir davranışı düşünün. Sonra da ailede böyle davranan birisi var mı onu düşünün. Çocuğun daha az televizyon izlemesini istiyorsanız sizler de televizyon izleme saatini ve izlenecek programları azaltın. Anne babalar genelde çocuklar kuralları çiğnediğinde ya da olumsuz davrandığında onları fark eder ve üzerine düşerler. Aslında çocuklar kurallara uyduklarında ya da olumlu davrandıklarında onları takdir edip yüreklendirmek olumlu davranışlarını pekiştirecektir. Yapmanız gereken çocukları eleştirmek yerine onların olumlu yönlerine ve davranışlarına daha çok dikkat edip olumlu tepkiler göstermektir. En çok önem verdiği ve sevdiği kişiler olan anne babasının olumlu davranışlarını fark etmesi ise çocuğa ayrı bir motivasyon kaynağı olacaktır.