UNUTMADIK. UNUTMAYACAĞIZ!

Srebrenica'daki Boşnak Soykırımı, 1992-1995 yılları arasında, Bosna-Hersek'in dış saldırı ve işgale uğradığı savaş sırasında Boşnaklar üzerinde işlenen savaş suçları ve soykırımlarının dehşetini adeta sembolleştiren, Birleşmiş Milletler, Avrupa ve insanlık tarihinin en karanlık olaylarından biridir.
Sırp kasabı Ratko Mladic komutasındaki Sırp askerler tarafından 11 Temmuz 1995’te 8 bin 372 Boşnak sivilin katledildiği ve kurbanların toplu mezarlara gömüldüğü Srebrenica soykırımının bugün 29. yıl dönümü.
İkinci Dünya Savaşı’nın ardından yaşanan en büyük insanlık trajedisi olarak nitelendirilen, Srebrenica’da 8 bin 372 Boşnak sivil acımasızca katledildi.

Boşnaklar ölüm yolunda ve fabrikalarda katledildi
Ratko Mladic emrindeki Sırp birlikleri, 11 Temmuz 1995’te Srebrenica’ya girdi. Bölgede Hollandalı askerler Birleşmiş Milletler bünyesinde görev yapıyordu.  Şehirde yaşayan siviller Hollandalı askerlere sığınarak hayatta kalacağını umuyordu. Fakat Hollandalı askerler onları Sırplara teslim etti.
 “Nihayet bu topraklarda Türklerden intikam alma zamanı gelmiştir” diyen Mladic, şehri Sırp halkına armağan ettiklerini açıkladı. Birkaç gün içinde en küçüğü 11 aylık 8 bin 372 Boşnak sivil katledildi, çok sayıda kadın ve çocuk evlerinden sürgün edildi.
Şehirdeki Müslümanların bir bölümü, bugünkü şehitliğin tam karşısındaki eski akü fabrikasında bulunan Hollanda askerlerine sığınırken bir kısmı da daha sonra adına “ölüm yolu” denilen orman yolundan Boşnak askerlerin kontrolündeki bölgeye ulaşmayı seçti. Orman yolunu seçen binlerce Boşnak, Sırp askerlerin kurduğu pusularda öldürüldü. Hollandalı askerlere sığınan erkekler de akü fabrikasına giren Sırp askerler tarafından götürülüp katledildi. Ertesi gün Hollandalı askerlerin birkaç metre ilerisinde, kampın hemen dışında bekleyen Sırp askerleri, kadın ve çocukları otobüslere bindirirken kalan erkekleri ailelerinden ayırdı. Boşnak erkekler, daha sonra katledilip farklı toplu mezarlara gömüldü.
Savaşın ardından kayıpları bulmak için başlatılan çalışmalarda, toplu mezarlarda cesetlerine ulaşılan kurbanlar, kimlik tespitinin ardından her yıl 11 Temmuz'da Potoçari Anıt Mezarlığı'nda düzenlenen törenle toprağa veriliyor.

Soykırımın bir numaralı suçlusu Kasap Mladic
Hollanda devleti Srebrenica'daki katliamdan kısmen suçlu bulunurken, 2007 yılında açılan davada, Birleşmiş Milletler Lahey Bölge Mahkemesi, Srebrenica'nın işgali sırasında BM bünyesinde görevli Hollandalı askerlere sığınan 350 Boşnak sivilin Sırp askerlerine teslim edilmesinden dolayı Hollanda’yı suçlu buldu. Lahey’deki Uluslararası Adalet Divanı, 2007 yılındaki kararında, Srebrenica ve civarında yaşananları “soykırım” olarak nitelendirdi ancak Sırbistan’ın suçlanamayacağına hükmetti. Srebrenica katliamının baş sorumlusu Sırp komutan Ratko Mladic ise eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesinden görülen davada müebbet hapse mahkum edildi. Farklı mahkemelerde görülen Srebrenica davalarında bugüne kadar 45 Sırp, toplam 699 yıl hapis cezası aldı. Eski Sırbistan Cumhurbaşkanı Slobodan Milosevic de Srebrenica’daki soykırımla suçlanırken yargılanması devam ederken cezaevinde yaşamını yitirmişti.

Mavi kelebekler ve Srebrenica çiçeği
Srebrenica soykırımından sonra katliamda hayatını kaybedenlerin yeri tespit edilemezken, yakınlarını kaybedenler gidemedikleri mezarında dua edemedikleri cenazelerin yasını tutuyordu. Ancak bir süre sonra toprakta o zamana kadar hiç görmedikleri bir çiçek görülmeye başladı. Artemisia vulgaris adı verilen çiçek yalnızca belli bölgelerde çıkıyor. Çıktığı her yerde de mavi bir kelebek de geliyordu. Mavi kelebeklerin konduğu artemisia çiçeğinin bulunduğu bölgelerde 300 toplu mezar, 3 bin 730 kurbanın cesedi bulundu. Cenazeler çıkarıldıktan sonra kimliği tespit edilenler yıllar sonra ailelerin nezaretinde yeniden toprağa kavuştu. Çıkan cenazeler, Uluslararası Savaş Mahkemeleri’nde delil sayıldı. Bu çiçeğe de Srebrenica Çiçeği adı verilirken katliamın sembollerinden biri oldu.

Fotoğraflar