COVİD-19 HASTALIĞI ARTIK HER YERDE

COVİD-19 hastalığı artık her yerde
Sars-CoV-2, tüm dünyada 100’ün üzerinde ülkede saptanan ve ilk olarak Çin’in Vuhan eyaletinde aralık ayı sonunda solunum yolu enfeksiyonu belirtileri (ateş, öksürük, nefes darlığı) şikayetleri olan ve pnömoni (zatürre) gelişen bir grup hastada tespit edilen ve etkeni 7 Ocak 2020’de tanımlanan bir virüstür.
COVİD-19 (yeni Corona virüs hastalığı ), bu virüsün neden olduğu ve artık ülkemiz sınırlarınada da giren, yurtdışından dönen hastalardan kaynaklı olduğu kabul edilen ve Sars-Cov-2 pozitifliği doğrulanan vakaların yer aldığı, hızla yayılan bulaşıcı bir hastalıktır.
İlk olarak bu bölgedeki deniz ürünleri ve hayvan pazarında bulunanlarda tespit edilen bu viral enfeksiyon, daha sonra insandan insana bulaşarak (en sık bulaşma yolu), başta İtalya ve İran olmak üzere tüm dünyaya yayılmıştır.

Hayvanlarda Corona virüs tespit edilmiş mi ve ne yapılmalı?
Mevsimsel soğuk algınlığı virüslerinden olan Corona virüsleri şu ana kadar; yarasa, kedi, köpek, domuz, kemiriciler ve kanatlı hayvanlarda tespit edilmiştir. Sars-CoV-2 virüsü genomuna en çok benzeyen yarasalarda tespit edilen BAT-SL-CoVZC45’dir.
Evde bakılan kedi/köpek gibi evcil hayvanların Yeni Coronavirüsle enfekte olması beklenmemektedir. Ancak evcil hayvanlarla temas sonrası her zaman için ellerin su ve sabunla yıkanması gereklidir. Böylece hayvanlardan bulaşabilecek diğer enfeksiyonlara karşı korunma sağlanacaktır.

Covid-19 nasıl bir seyir gösterir?
Virüse yakalanan ve hiçbir belirti vermeyen taşıyıcılar olabileceği bildirilmekle birlikte, bunların bulaşmada esas rolü üstlenmediği kabul edilmekte ve oranları bilinmemektedir. En çok karşılaşılan belirtiler ateş, öksürük ve nefes darlığıdır. Şiddetli olgularda zatürre, ağır solunum yetmezliği, böbrek yetmezliği ve ölüm gelişebilmektedir.

Covid-19 Hastalığının kuluçka süresi ne kadardır?
Henüz kesin olmamakla birlikte, hastalığın kuluçka süresi 2 gün ile 14 gün arasında değiştiği ve bu sürenin daha da uzun olabileceği ama ortalama 5 gün olduğu kabul edilmektedir.

Yeni Corona virüsü kimleri daha fazla etkilemektedir?
Elde edilen veriler doğrultusunda ileri yaş ve eşlik eden hastalığı (astım, diyabet, kalp hastalığı gibi) olanlarda virüsün ağır hastalık oluşturma riski daha yüksektir; hastalığın %10-15 olguda ağır seyrettiği, yaklaşık %2 olguda da ölümle sonuçlandığı bilinmektedir.

Covid-19 etkeni Sars-CoV-2 nasıl bulaşır?
Hasta bireylerin öksürmeleri ve aksırmaları ile ortama saçılan damlacıkların solunması ile bulaşır. Hastaların solunum parçacıkları ile kirlenmiş yüzeylere dokunulduktan sonra ellerin yıkanmadan yüz, göz, burun veya ağıza götürülmesi ile de virüs alınabilir.

Hastalığın tanısı nasıl konulur?
Sars-CoV-2 virüsün tespiti için gerekli moleküler testler ülkemizde sadece, Halk Sağlığı Genel Merkezi Viroloji Referans laboratuvarlarında yapılmaktadır.
Bunun için şüpheli (olası) vakalar izolasyona (karantina) alınır, vaka formu doldurulur ve solunum yolu örnekleri  viroloji laboratuvarına iletilir.

Covid-19’un tedavisi ve aşısı var mı?
Hastalığın etkeni olan Saras-CoV-2’ye etkili bir anti-viral (virüse karşı) tedavisi yoktur. Hastalığın şiddetine göre gerekli destek tedavisi uygulanmaktadır. Daha önce başka viral hastalıkların tedavisinde kullanılan bazı ilaçların bu virüs üzerindeki etkinliği araştırılmaktadır.
Mart ayının ilk haftasında ABD’de geliştirilen bir aşının denenmeye başlandığı, Nisan ayı başında Çin’de Covid-19 etkenine karşı bir aşının deneneceği bilinmektedir.

Hastalık ani ölümlere neden olur mu?
Hastalanan kişilerle ilgili yayımlanmış verilere göre hastalık nispeten yavaş bir seyir göstermektedir. İlk birkaç gün daha hafif şikayetler (ateş, boğaz ağrısı, halsizlik gibi) görülmekte sonrasında öksürük, nefes darlığı gibi belirtiler eklenmektedir. Hastalar genellikle 7 günden sonra hastaneye başvuracak kadar ağırlaşmaktadır. Bu nedenle bazı kesimlerce yansıtıldığının aksine, birden bire yere düşüp hastalanan veya birden yer eyığılan ve aniden ölen insanların yer aldığı videolar gerçeği yansıtmamaktadır.

Covid-19 bulaşmasına karşı alınmış önlemler nelerdir?
Termal kameralar, ateşi olan kişileri tespit ederek olası viral enfeksiyon hastalırını taramak için kullanılmaktadır. Elbette o esnada ateşi olmayan veya ateş düşürücü kullanmış olan hasta kişileri veya henüz kuluçka evresinde olduğu için semptomsuz (belirtisiz) hastaları tespit etmek mümkün olmayacaktır. Ancak tarama amacıyla kullanılabilecek hızlı ve daha etkili başka bir yöntem henüz bulunmadığından tüm ülkeler, termal kameraları kullanmaktadır.

Hastalığa yakalanmamak için öneriler nelerdir?
Akut solunum yolu enfeksiyonlarının genel bulaşma riskini azaltmak için önerilen temel ilkeler Yeni Corona virüs (Sars-CoV-2) için de geçerlidir.
- El temizliğine dikkat edilmelidir. Eller en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla yıkanmalı, sabun ve suyun olmadığı durumlarda alkol bazlı el antiseptiği kullanılmalıdır. Antiseptik veya anti-bakteriyel içeren sabun kullanmaya gerek yoktur, normal sabun yeterlidir.
- Eller yıkanmadan ağız, burun ve gözlerle temas edilmemelidir.
- Hasta insanlarla temastan kaçınmalıdır (mümkün ise en az 1 m uzakta bulunulmalı).
- Özellikle hasta insanlarla veya çevreleriyle doğrudan temas ettikten sonra eller sık sık yıkanmalıdır.
- Bugün için ülkemizde sağlıklı kişilerin özellikle açık alanlarda maske kullanmasına gerek yoktur. Herhangi bir viral solunum yolu enfeksiyonu geçirmekte olan kişinin öksürme veya hapşırma sırasında burun ve ağzını tek kullanımlık kağıt mendil ile örtmesi, kağıt mendilin bulunmadığı durumlarda ise dirsek içini kullanması, mümkünse kalabalık yerlere girmemesi, eğer girmek zorunda kalınıyorsa ağız ve burnunu kapatması, mümkünse tıbbi maske kullanması önerilmektedir.

Havaalanında alınması tavsiye edilen önlemler nelerdir?
Covid-19 hastalığının tüm dünyaya yayılmasında en önemli yolu seyahatler ve özellikle de havalimanları almıştır. Bu nedenle bu konuda en büyük risk grubu bu insanlardan oluşmaktadır.
Başlıca önlemler
El temizliğine dikkat edilmelidir. Su ve sabun imkanı olmayan yerlerde alkol bazlı el antiseptiği veya kolonya kullanılabilir. Kalabalık ortamlardan uzak durmalı, etrafta hastalık belirtisi olan kişilerden en az 1 metre uzak durarak tıbbi (cerrahi) maske takılmalıdır. Son olarak belirtilmesinde fayda gördüğümüz hususlar: Gereksiz ve zamansız maske kullanımı faydadan çok zarar verebilir. Açık havada ve yalnızken kullanımı gereksiz, nemlendikten sonra kullanımı faydasızdır. N-95 gibi filtreli özel maskeler, sadece hastalardan tetkik için örnek alacak olan sağlık personelince kullanılmalıdır.
Kalabalıklardan uzak durmalı ve hastalık belirtileri gösteren kişiler varsa maske takılmalı ve mümkünse onlarında takması temin edilmelidir.
Virüs uzun süre cansız yüzeylerde yaşayamayacağı için hastanın valizlerini taşıyan kişilere bulaş beklenmemektedir. Erişilebilir yerlere alkollü el antiseptiği konulması uygun olacaktır.