Bayrampaşa Toplum Sağlığı Merkezi, ”9 Mayıs Dünya Çölyak Günü” olması nedeniyle yazılı
bir açıklama yayınladı. Yapılan açıklamada, Çölyak hastalığının genetik bir hastalık olduğu,
çocukluk, ergenlik, orta yaş ve yaşlılıkta ortaya çıktığı belirtilerek, "Ülkemizde
Çölyak hastalığı ile ilgili toplumsal bilinci arttırmak ve bu hastalığa dikkat
çekmek amacıyla 9 Mayıs “Çölya ile Mücadele Günü” olarak belirlenmiştir” denilerek
hastalık hakkında şu bilgiler verildi.
Çölyak
Hastalığı Nedir?
Çölyak
hastalığı (ya da Gluten Enteropatisi), bağırsaklardaki sindirimi sağlayan villus[tüysü oluşumlar] denilen
yapıların bozulmasına sebep olan ve dolayısıyla da yiyeceklerdeki besinin
emilmesini engelleyen ve ince bağırsakta hasarlar oluşturan bir sindirim sistemi hastalığıdır. Bu hasara
buğday, arpa, çavdar, yulaf gibi tahılların içerisinde bulunan guluten isimli
bir protein neden olmaktadır. Çölyak
hastalığı genetik bir hastalıktır. Ailevi kalıtım söz konusudur. Hastalık
yaşamının her hangi bir bölümünde ortaya çıkabilmektedir. Çölyak hastalığının
literatürde; çocukluk,ergenlik,
orta yaş ve yaşlılıkta ortaya çıktığı görülmüştür.
Çölyak
Belirtileri-Tanısı
Hastalık
bazı bireylerde yıllarca hiç belirti vermez veya çok hafif seyredebilir ve kişi
çölyaklı bir hasta olduğunu uzun süre fark etmeyebilir. Hastalık tipik
belirtilerle başlayabileceği gibi çok hafif belirtilerle de seyredebilir. Çölyak
hastalığı olan çocuklarda özellikle karın ağrısı, karında şişlik, ishal,
huzursuzluk, iştahsızlık, enfeksiyonlarda artış ve gelişme geriliği, kusma,
kilo alamama ve boy uzamasında yavaşlama gibi tipik belirtilerle ortaya
çıkabilir. İleri yaşlarda hastalığın belirtileri daha geniş bir yelpazeye
yayılır. Yetişkinlerde görülen belirtiler şunlardır:
Karın
Bölgesinde öne doğru şişkinlik
Yaşa
göre kilo azlığı
Kas
zayıflığı
Kansızlık
Dışkıda
anormallik, büyük tuvalet ihtiyacının artması
İshal
Kusma
Bezginlik
Nedeni
bilinmeyen karaciğer hastalıkları
Büyüme
geriliği
Ağız
içinde oluşan aftlar
İştahsızlık,
gaz şikayetleri
Eklem
ve kemik ağrıları
Sinirlilik
Ciltte
kaşıntılı döküntüler
Tanı:
Tanı
için ilk işlem çölyak hastalığına özgü kan testlerinin yapılmasıdır.
Çölyak
hastalığının tedavisi nedir?
Çölyak
hastalığının tek tedavisi ömür boyu buğday, arpa, çavdar yulaf tahıllarında
bulunan glutenden uzak sıkı bir diyettir.Çölyak hastaları,buğday,arpa, çavdar,
yulaflı gıdalar tüketmedikleri gibi ayrıca marketlerde satılan hazır gıdaların
içeriklerine dikkat etmelidirler. Mutlaka gluten içermeyen gıdalar
tüketmeliler.Doğal glutensizlerin dışında glutensiz olarak tanımlanan bir gıda tam
anlamı ile glutensiz değildir. Diğer bir deyişle sıfır glutenli bir yaşam
olanaksızdır.
Çölyak hastaları için güvenli yiyecekler:
Tüm
sebzeler, Tüm
meyveler, Tüm
bakliyatlar, Tüm
katkısız katı ve sıvı yağlar, Yumurta,
bal, reçel, basit toz şeker, zeytin, Et,
balık, tavuk, (Bu ürünler katkılı olmadıkları gibi daha önce unla kızartılmış
bir yağda kızartılıp işleme tabi tutulmamalıdır.) Una
batırılmamış konserve çeşitleri, Mısır,
pirinç, patatesin hem kendileri hem de unları besin hazırlamada kullanılabilir.
Ayrıca kestane unu, nohut unu, soya unu, üzüm çekirdeği unu da kullanılabilir. Evde
çekilmiş güvenli baharatlar.
Çölyak
hastalığında diyet tedavisinde tüketilmemesi gereken besinler:
Buğday,
arpa, çavdar ve yulaf katkılı her türlü ürün. (un, bulgur, bulgur pilavı,
irmik, makarna, şehriye, kuskus, ekmek, kek, pasta, kurabiye, bisküvi, börek,
çörek, gofret, simit, kraker, dondurma külahı, unlu tatlılar, gluten içeren
hazır salça, ketçap, un ilave edilen çorbalar, soslar, tarhana, yarma gibi).
Galeta
ununa, una batırılarak kızartılmış tavuk balık gibi et ürünleri.
Malt
kullanılan içecekler, bira votka cin v.b.
Gluten
içeren hazır çorbalar, köfte, pane harçları gibi hazır çeşniler.
Sirke,
çikolata, puding, sakız, ketçap, mayonez, dondurma gibi gıdaların bazılarında
gluten bulunabilmektedir. Bunlar yenilmeden önce muhakkak ürün hakkında
bilgi edinilmelidir.
Tuzlu,
soslu kuru yemişler, glutenle yapıştırıldığı için yasaktır. Ancak bunların
glutenle işlem görmemiş hali, gluten içermeyen kuruyemişler serbesttir.
Glutensiz
diyette ayrıca nelere dikkat edilir?
Doğal
gıdalara önem verilmeli.
(süt-et-balık-yumurta-sebze-kurubaklagil-pirinç-mısır-patates)
Okul
ve dışarıda yemek yerken dikkatli seçimler yapılmalı.
Buğday
unu karışık mısır unu, pirinç ununa dikkat edilmeli.
Etiketsiz
gıda tüketiminde çok dikkatli olunmalı.
İlaçlar,
kozmetik ürünleri, şampuan, kremler vb. gluten içerikleri yönünden dikkatli
kullanılmalı.
Pişirme
ve hazırlık aşamasında güvenli gıdaların glutenli gıdalarla bulaş olmamasına
dikkat edilmeli.