İstanbul
Kalkınma Ajansı tarafından desteklenen ve İBB iştiraklerinden BİMTAŞ'ın
yürüttüğü "Kovid-19 ile Mücadele Kapsamında İstanbul Kırılganlık
Haritası" projesi sonuçlandı. Proje kapsamında, İBB İstanbul İstatistik
Ofisi, 961 mahalleden toplanan verileri derleyerek mahallelerin sosyo-ekonomik
durumundan ulaşım bağlantılarına, kentsel yoğunluktan demografik yapısına kadar
özelliklerini inceledi. Dört ana başlık ve yirmi iki alt başlık halinde
haritalar oluşturuldu. Haritaların oluşturulması için kullanılan alt başlıklar
eşit ağırlıklı endeks modeli ile hesaplanıp ana başlıkların oluşmasına katkı
sağladı. Ayrıca alt başlıklar da kendi aralarında endeks skorları hesaplanıp
haritalandırıldı.
Bu
haritalarla, riskli, kırılgan bölgeler ile acil müdahale edilmesi gereken
bölgelerin tespit edilmesi, salgınla mücadelede kaynakların rasyonel ve optimum
bir şekilde kullanılması, karar alıcı kent paydaşlarına acil müdahale bölgeleri
konusunda önceliklendirme yapılması ve müdahale politikalarına katkı sunulması
amaçlandı.
Proje
kapsamında oluşturulan mekânsal yayılma riskine bağlı kırılganlık haritası,
sosyo-ekonomik kırılganlık haritası, ulaşıma bağlı kırılganlık haritası ve
kentsel yoğunluğa bağlı kırılganlık haritasının sonuçları şöyle:
KIRSAL
MAHALLELERDE SOSYO-EKONOMİK RİSK DAHA YÜKSEK
Sosyo-ekonomik
kırılganlık endeksinin oluşturulmasında, Covid-19 salgın sürecinde, salgın
riskini ve kırılganlığı etkileyen hanehalkı büyüklüğü, İBB sosyal yardıma
başvuran hane sayısı, banka şube sayısı, kiralık konut fiyat düzeyi, gelir
düzeyi, üniversite mezun oranı göstergeleri kullanıldı. Sosyo-ekonomik
kırılganlık endeksinin sonuçlarına bakıldığında kırsal nitelikli mahalleler
olarak tanımlanan bölgelerin, kent merkezindeki mahallelere göre riskinin
yüksek olduğu görüldü. Avrupa Yakası'nda Çatalca, Silivri,
Arnavutköy; Anadolu Yakası'nda Beykoz, Pendik, Şile ilçelerinde bulunan
mahallelerde, sosyo ekonomik riskin yüksek olduğu belirlendi. Kadıköy,
Ataşehir, Beşiktaş, Bakırköy ve Şişli ilçelerinde yer alan mahallerde ise
sosyo-ekonomik kırılganlık değerleri düşük çıktı. Fatih(Arnavutköy), Yunus Emre
(Arnavutköy), Atatürk (Arnavutköy), Pirinççi (Eyüpsultan), Şahintepe
(Başakşehir), Oklalı (Çatalca), Yavuz Selim (Arnavutköy), Göçbeyli (Pendik),
Yayla (Sultangazi), Hicret(Arnavutköy) mahalleleri ise sosyo-ekonomik riskin en
yüksek olduğu mahalleler olarak belirlendi.
ANA
ULAŞIM AKSLARINDA, ULAŞIMA BAĞLI RİSK DAHA FAZLA
Ulaşıma
bağlı kırılganlık endeksinin oluşturulmasında, kırılganlığı ve salgın riskini
etkileyen yolculuk sayısı, araçlı yolculuklarda toplu taşıma yolculuklarının
payı, durak yolcu yoğunluğu, engelli yolcu sayısı, 65 yaş üstü yolcu sayısı
göstergeleri kullanıldı. Ulaşıma bağlı kırılganlık endeksinin sonuçlarına göre,
İstanbul'un ana ulaşım akslarında yer alan mahallelerin riskinin yüksek olduğu
görüldü. Özellikle Avrupa Otobanı (E-5), Trans Avrupa Kuzey Güney Otoyolu
(E-80) ve metro hatlarının geçtiği mahallelerde kırılganlık değerleri yüksek
olarak tespit edildi. Avrupa Yakası'nda yer alan mahalleler, Anadolu
Yakası'ndakilere göre daha riskli durumda iken, Bakırköy, Bahçelievler,
Zeytinburnu, Bayrampaşa ve Şişli ilçelerinde yer alan mahallelerde endeks değerleri
daha yüksek bulundu .Ulaşıma bağlı kırılganlığın en yüksek olduğu mahalleler
ise sırasıyla; Mimar Sinan (Üsküdar), Aksaray (Fatih), Esentepe (Şişli), Merkez
(Şişli), Caferağa (Kadıköy), Osmaniye(Bakırköy), Acıbadem (Kadıköy), İçerenköy
(Ataşehir), Ünalan (Üsküdar), Topçular (Eyüpsultan) oldu.
AÇIK
VE YEŞİL ALAN MİKTARININ AZLIĞI, RİSKİ ARTIRIYOR
Kentsel
yoğunluğa bağlı kırılganlık endeksinin oluşturulmasında kentsel nüfus
yoğunluğu, AVM sayıları, turistik alan sayısı, kamusal şube sayıları, derslik
başına düşen öğrenci sayısı, pazar kurulan gün sayısı, ticari alan göstergeleri
kullanıldı. Kentsel yoğunluğa bağlı kırılganlık endeksinin sonuçlarına göre,
genel olarak İstanbul'un kent merkezi ve alt merkezlerinde yer alan
mahallelerin risk oranları yüksek olarak belirlendi. Nüfusun yoğunlaştığı,
kentsel hareketliliğin fazla olduğu veya ticaret akışının bulunduğu
Bahçelievler, Bağcılar, Esenler, Güngören, Başakşehir, Zeytinburnu,
Gaziosmanpaşa ve Sultangazi ilçelerinde yer alan mahallelerin
kırılganlıklarının yüksek olduğu kaydedildi. İstanbul'da hizmet sektörünün ve
iş alanlarının yoğunlaştığı Avrupa Yakası'nda, kentsel yoğunluğa bağlı risk
Anadolu Yakası'na göre çok daha yüksek oldu. Bu sonucu, Avrupa Yakası'nda yer
alan bazı ilçelerde açık ve yeşil alan miktarlarının ilçe nüfusuna ve ilçenin
büyüklüğüne göre yetersiz durumda olması, konut ve ticaret alanlarının yoğun
durumda olması da etkiledi. Kentsel yoğunluğa bağlı kırılganlığın en yüksek
olduğu mahalleler ise sırasıyla; Ziya Gökalp (Başakşehir),
Karadeniz(Gaziosmanpaşa), İçerenköy (Ataşehir), Şenlikköy (Bakırköy),
Hürriyet(Bahçelievler), Şirinevler (Bahçeliever), Soğanlı(Bahçelievler),
İsmetpaşa (Sultangazi), Ahmet Yesevi (Pendik), Cevizli (Maltepe) olarak
belirlendi.
MEKÂNSAL
YAYILMA RİSKİ EN YÜKSEK ZEYTİNBURNU BEŞTELSİZ MAHALLESİNDE
Mekânsal
yayılma riskine bağlı endeks ile "Hayat Eve Sığar" uygulamasında
bulunan mahallelilerin risk seviyeleri haritadaki lejant seviyelerine göre
tespit edildi. Mekânsal yayılma riskine bağlı endeks, riskli bölgelerde yaşayan
nüfusun yoğunluğunun fazla olacağı öngörülüp bu kişilerin salgını çeşitli
bölgelerde yayma hızının yükseklik veya düşüklük seviyelerinin hesaplanmasıyla
oluşturuldu. Mekânsal yayılma riskine bağlı endeksin oluşturulmasında 15 alt
gösterge kullanıldı. Bu göstergeler, "Hayat Eve Sığar" uygulaması
risk yoğunluğu, aile sağlığı merkezi sayısı, AVM sayısı, eczane sayısı,
ibadethane sayısı, kamu kurumu sayısı, kafe gibi hizmet alanı sayısı, market sayısı,
kütüphane sayısı, park ve yeşil alan sayısı, sağlık kurumu sayısı, turistik
alan sayısı, anaokulu ve ilkokul sayısı, toplu taşıma durak sayısı, ticari alan
sayısından oluştu. Nüfus hareketliliği ve yoğunluğunun yüksek olduğu
mahallelerin kırılganlığının yüksek olduğu görüldü. Avrupa Yakası'ndaki
mahallelerin Anadolu Yakası'na göre daha riskli olduğu, sağlık kurum ve
kuruluşlarının Avrupa Yakası'nda bulunmasının bu duruma etkisi olduğu
belirlendi. Mekânsal yayılma riskine bağlı kırılganlığın en yüksek olduğu mahalleler
ise sırasıyla; Beştelsiz (Zeytinburnu), Kemalpaşa (Fatih), Kalenderhane
(Fatih), Gökalp (Zeytinburnu), İskenderpaşa (Fatih), İsmetpaşa (Sultangazi),
Mesihpaşa (Fatih), Barbaros Hayrettin Paşa (Gaziosmanpaşa),
Hürriyet(Bahçelievler), Fevzi Çakmak (Bahçelievler) olarak oldu.
EKREM
İMAMOĞLU UYARMIŞTI
İBB
Başkanı Ekrem İmamoğlu, geçtiğimiz günlerde "Ben İstanbul adına konuşmak
zorundayım" diyerek koronavirüs salgını ile ilgili dikkat
çeken uyarılarda bulunmuştu. İstanbul'da kontrol dışı bir süreç yaşandığını
vurgulayan İmamoğlu "Bu iş mart-nisan-mayıs dönemindeki gibi değil.
İstanbul'umuzun şu anki verilerine baktığımızda 2-3 haftalık kapanma şart"
ifadelerini kullanmıştı.
VATANDAŞLARDAN
İBB’YE TEPKİ
Diğer
yandan İstanbul ulaşımından dert yanan vatandaşlar da İBB’nin ulaşımda sefer
sayılarını azaltarak vatandaşları mağdur ettiğini öne sürüyor.
Bir çok vatandaş, İBB yetkilileri ve başkan Ekrem İmamoğlu’nu yeterli tedbir
almamakla suçlayarak, “Başkan Ekrem İmamoğlu ve İBB yetkilileri yeterli
önlemler alınmadığı gerekçesiyle hükümeti suçluyor ama kendileri de özellikle
İstanbul ulaşımında sefer sayılarına azaltıyor ve vatandaşların koronavirüse
yakalanmasına neden oluyor. Metrobüs, metro ve tramvaylar başta olmak üzere, belediye
ve halk otobüslerinde insanlar normal zamanlarda olduğu gibi üst üste ev ve
işyerlerine gidiyor. Tüm ulaşım araçları tıklım tıklım. Ulaşım AŞ ve İETT sefer
sayılarına azaltarak insanları mağdur ediyor. İBB’yi yönetenler vatandaşların
bulaş riskini azaltmak için sefer sayısını çoğaltsın. Araçlar garajlardan
çıksın. İBB’nin açıkladığı koronavirüslü en riskli 40 mahalle de çalışan işçi
kesiminin olduğu mahalleler. Tabi ki en riskli o mahalleler çıkacak. Özel
aracımız yok ki işimize, evimize gidelim. Ulaşımda büyük risk yaşıyoruz. İBB’ye,
Ulaşım AŞ’ye, İETT’ye defalarca başvurmamıza rağmen her gün rezillik çekmeye
devam ediyoruz. Başkan Ekrem İmamoğlu ve yetkililer işe gidiş ve çıkış
saatlerinde özellikle metrobüs ve metrolanr başta olmak üzere duraklara gelsin
de vatandaşın çektiği çileyi görsün. Koronavirüs vakaları artıyor. Azalan tek
şef İstanbul ulaşımında sefer sayıları” diyerek tepkilerini dile getirdiler.